چگونه می‌توان چیزی را که نمی‌دانیم چیست، جستجویش کنیم؟! زیرا که اصلاً نمی‌دانیم که چه چیز است تا به تحقیق و جستجویش بر آییم. ما آنچه را که مطلقاً نمی‌دانیم چیست، حتی اگر با آن روبرو شویم قادر به شناخت آن نیستیم. زیرا که اصلاً نمی‌دانیم! وقتی مطلقاً چیزی را نمی دانیم پس مجهول ما هم نیست تا بخواهیم جستجویش کنیم. و چگونه چیزی را که می‌دانیم می‌توان جستجو کرد؟! زیرا که آن را می‌دانیم و نیازی به تحقیق و جستجو نیست!
حال مسئله اساسی این است؛ ما نمی‌دانم‌هایمان را چگونه باید یاد بگیریم؟! تا کنون حُکَما پاسخ‌های متنوعی به این پرسش داده‌اند اما بهترین و مجرّب‌ترین و کاربردی‌ترین پاسخ این است؛ “با “مشاهده”.
تو پیشاپیش همه چیز را می‌دانی. زیرا تو از ذات هستی ریشه گرفته‌ای. تو فطرتاً می‌دانی زیرا مرحله به مرحله در تکوین هستی بوده‌ای و لو بصورت ذره‌ای نورانی.
تنها کافیست که به “یاد” آوری. و این؛ کار “مشاهده” است که پیرامون آن سخن بسیار گفته‌ایم و تکرار نمی‌کنیم. “مشاهده” را دریاب.
مسعود ریاعی
